Visoki predstavnik Evropske unije za vanjsku politiku i sigurnost Žozep Borelj (Josep Borrell) odgovorio je na pismo članu Predsjedništva BiH Miloradu Dodiku. 

Pismo u nastavku prenosimo u cijelosti. 

– Ekselencijo,

Hvala vam na vašem pismu od 18. februara, koje je uslijedilo nakon našeg telefonskog poziva od 10. februara, i potvrđuje čvrstu opredijeljenost Bosne i Hercegovine njenoj EU perspektivi. Dozvolite mi da vas uvjerim: glavni cilj EU ostaje osigurati nepovratan napredak zemlje ka članstvu u EU.

Nažalost, radnje koje je nedavno preduzeo entitet Republika Srpska suprotne su Ustavu Bosne i Hercegovine i dovode u opasnost Bosnu i Hercegovinu kao jedinstvenu i suverenu državu sa budućnošću unutar EU.

RS uporno vraća unazad 26 godina reformi

Na Vijeću za vanjske poslove 21. februara, svi ministri vanjskih poslova EU izrazili su snažnu zabrinutost zbog situacije u Bosni i Hercegovini. Rukovodstvo Republike Srpske već nekoliko mjeseci blokira funkcionisanje državnih institucija i polako, ali uporno vraća unazad 26 godina reformi od Dejtonskog mirovnog sporazuma, nedavnim usvajanjem zakona kojim se uspostavljaju paralelne institucije u poljima pravosuđa i lijekova.

Pokušaji da se ovi koraci legitimiraju kao povratak na originalni Dejton tvrdeći da su oni u skladu sa Ustavom Bosne i Hercegovine dogovorenim prije 26 godina, ne podliježu ispitivanju. Ustav izričito predviđa da raspodjela odgovornosti između nivoa vlasti može evoluirati tokom vremena, i vrlo je jasno na koji način država može preuzeti nadležnosti, uključujući i sporazume o prijenosu koje potpisuju entiteti. Ustavni sud Bosne i Hercegovine – kao jedini organ nadležan za tumačenje Ustava – također je potvrdio da oblast koja je prenesena na državni nivo postaje državna nadležnost. 

Ustav ne predviđa utvrđivanje postupka vraćanja prenesenih nadležnosti na entitete – takav postupak ni u kom slučaju ne bi mogao isključiti učešće državnih institucija. Jednostrani koraci za poništavanje ishoda sporazuma o transferu su nezakoniti i osporavaju ustavni poredak Bosne i Hercegovine.

Pravna nesigurnost i neizbježan negativni uticaj

Osim očiglednog nedostatka pravne osnove, akcije koje je pokrenula Republika Srpska nose i važne posljedice za državu i za njene građane. Osnivanje posebne Agencije za lijekove i medicinska sredstva Republike Srpske ugrozilo bi jedinstven ekonomski prostor, stvorilo pravnu nesigurnost i imalo bi neizbježan negativan uticaj na pacijente i privredu. Agencija za lijekove i medicinska sredstva Bosne i Hercegovine je osnovana 2009. godine kao dio procesa približavanja u okviru Procesa stabilizacije i pridruživanja, jer relevantno zakonodavstvo EU zakonodavstvo zahtijeva uspostavljanje nacionalnog nadležnog tijela nadležnog za odobravanje tržišta kako bi se osigurao funkcionalan, koordiniran i jedinstven sistem regulacije lijekova i medicinskih sredstava, nadziralo jedinstveno tržište ovih proizvoda i osigurala njihova dostupnost na cijeloj teritoriji jedne zemlje.

Povlačenje predstavnika Republike Srpske iz Visokog sudskog i tužilačkog vijeća Bosne i Hercegovine (VSTV BiH) bilo bi nespojivo sa integracijom Bosne i Hercegovine u EU. To bi ugrozilo funkcionisanje i ulogu VSTV-a BiH, čime bi ugrozilo vladavinu prava i osnovna prava svih građana Bosne i Hercegovine. Povlačenjem iz VSTV-a BiH, sudovi i tužilaštva u Republici Srpskoj također bi izgubili pristup informatičkoj infrastrukturi, uključujući i zajednički elektronski sistem upravljanja predmetima, te bi se morali vratiti na ručne postupke. To bi ozbiljno uticalo na efikasnost pravosudnog sistema, generišući kašnjenja i uskraćivanje pravde na štetu građana i privrede.

Ovakvi potezi značajno potkopavaju izglede za ulazak Bosne i Hercegovine u EU.

Uz vladavinu prava kao kamen temeljac proširenja EU, osnivanje HNK BiH bio je jedan od uslova koje je Evropska komisija postavila 2003. godine za početak pregovora o Sporazumu o stabilizaciji i pridruživanju, koji je pravni osnov procesa pristupanja Bosne i Hercegovine EU. VSTV BiH ima ključnu funkciju da garantuje nezavisnost, integritet i odgovornost pravosuđa u cijeloj državi, objedinjavanjem procedura za imenovanje i odgovornost članova pravosuđa, čime se garantuje jednakost građana pred zakonom na cijeloj teritoriji Bosne i Hercegovine.

Upotreba svih dostupnih instrumenata

Kako se ističe u Mišljenju Evropske komisije o zahtjevu Bosne i Hercegovine za članstvo u EU, zemlja treba unaprijediti funkcionisanje pravosuđa usvajanjem novog zakona o VSTV-u i novog zakona o sudovima BiH u skladu sa evropskim standardima. EU već godinama raspravlja o ovim pitanjima s vašim predstavnicima u kontekstu strukturiranog dijaloga o pravosuđu. Međutim, nismo vidjeli političko opredjeljenje da se te reforme pokreću, čak ni za usvajanje hitnih izmjena integriteta Zakona o VSTV-u. Ovo je mjesto gdje bi fokus trebao biti.

Uzimajući sve ovo u obzir, pozivamo vas i čelnike Republike Srpske da stanete sa svakom zakonodavnom i političkom inicijativom za povratak takozvanom “izvornom Dejtonu”, te da poštujete Ustav BiH i državne nadležnosti. EU ne dovodi u pitanje načelo konstitutivnog naroda niti strukturu Dejtona, međutim, kao država koja teži EU, institucionalne strukture i strukture odlučivanja u Bosni i Hercegovini moraju se progresivno prilagođavati kako bi uzele u obzir zahtjeve EU i kako bi mogle efektivno učestvovati u donošenju odluka u EU i u potpunosti implementirati i sprovoditi već dogovoreni sadržaj.

Razumijem zabrinutost izraženu u Vašem pismu u vezi sa nizom pitanja vezanih za funkcionalnost Bosne i Hercegovine. Kao što sam više puta rekao, čvrsto vjerujem da se politička kriza može prevazići nastavkom političkog dijaloga. O otvorenim pitanjima koja izazivaju vašu zabrinutost potrebno je razgovarati u državnim institucijama i uz puno poštovanje ustavnog i zakonskog okvira i procedura, a ne rješavati ih jednostranim koracima, koji izazivaju ozbiljnu zabrinutost u pogledu zakonitosti. Kada se zvaničnici iz Republike Srpske vrate u državne institucije i osiguraju da one funkcionišu u potpunosti, EU je spremna da omogući smislen i intenzivan dijalog. Ukoliko do takvog dijaloga ne dođe, a akcije ka demontaži državnih institucija nastave da se konkretno provode, EU neće imati drugog izbora nego da počne razmišljati o upotrebi svih drugih instrumenata iz svog okvira.

U trenutku kada Rusija krši međunarodni zakon i mir u Evropi pokretanjem vojne agresije bez presedana protiv svog susjeda, moramo osigurati stabilnost i jedinstvo u ostatku Evrope. Napad Rusije na Ukrajinu ima posljedice na sigurnost i stabilnost cijele Evrope. Moramo zajedno stati u odbranu teritorijalnog integriteta i suvereniteta Ukrajine – zaključio je Borelj u pismu upućenom Dodiku.