Ruski gimnastičar Ivan Kuliak suočava se sa disciplinskim postupkom Međunarodne gimnastičke federacije (FIG) zbog isticanja slova “Z” na podijumu pored ukrajinskog rivala u Kataru. Ali šta simbol znači?

U Rusiji se na “Z” brzo gleda kao na uporni proratni simbol invazije predsjednika Putina na Ukrajinu. Političari su ga isticali, viđali smo ga na automobilima, kombijima i reklamama – kao na autobuskim stajalištima. To su čak koristili i Srbi na proruskim demonstracijama u Beogradu. Fotografije su naširoko dijeljene na društvenim mrežama.

To je postala tema na društvenim mrežama, kaže Aglaya Snetkova, predavačica međunarodne politike na Školi za slavenske i istočnoevropske studije na UCL.

– Na mnogo načina, ovo pokazuje u kojoj mjeri je Rusija, ili je bila, u velikoj mjeri dio globalnog svijeta.

Dok se zed u ruskoj ćirilici piše drugačije – i izgleda kao 3 – većina Rusa prepoznaje latinična slova. Emily Ferris, naučni saradnik Rusije i Evroazije u RUSI, kaže da je “Z” moćan i lako prepoznatljiv simbol.

– Često uz propagandu najjednostavnije stvari se najbrže uhvate. Izgleda prilično zastrašujuće i prilično oštro. Iz estetske perspektive, to je vrlo moćan simbol – rekla je Ferris.

Bilo je potrebno manje od dvije nedelje da se “Z” proširi među onima koji podržavaju invaziju predsjednika Putina.

U početku se smatralo da je “Z” zapravo broj “2”

U centralnom ruskom gradu Kazanju, oko 60 djece i osoblja u bolnici fotografisani su napolju u snijegu kako formiraju džinovsko “Z” ispred svoje zgrade.

Kružilo je nekoliko teorija o tome šta zapravo znači simbol “Z”. Prvi put je privukao pažnju na društvenim mrežama nakon što su ruski tenkovi sa “Z” na strani uočeni na putu za Ukrajinu.

U početku se smatralo da je “Z” zapravo broj “2” – koji predstavlja 22. februar (22.02.2022.). To je bio dan kada je Rusija ratifikovala sporazum o “prijateljstvu, saradnji i uzajamnoj pomoći” sa samoproglašenim otcijepljenim regionima na istoku Ukrajine – Donjeckom i Luganskom.

Ali sada se vjeruje da je simbol samo način na koji ruska vojska može identificirati svoje snage.

Prošle sedmice, gledaocima informativnog programa na ruskom državnom kanalu Prva rečeno je da je “Z” uobičajena oznaka na ruskoj vojnoj opremi. Pravoslavni hrišćanski pro-Putinov sajt Tsargrad rekao je čitaocima da jednostavno obilježavanje može “izbjeći prijateljsku vatru” i da se ne može “pomiješati ni sa čim drugim”.

Veteran ruskih specijalnih snaga Sergej Kuvikin rekao je za internet stranicu ruskog magazina Life da različiti simboli označavaju različite vojne jedinice.

– Koriste se ovakvi simboli – “Z” u kvadratu, “Z” u krugu, “Z” sa zvijezdom ili jednostavno “Z” samostalno, 

Rekao je da su oznake pomogle da se osigura da trupe, koje možda nisu u kontaktu s drugim vojnicima, budu tamo gdje trebaju biti.

Simbol se ne bi trebao smatrati fašističkim

Ruski ratni avioni lete prebrzo da bi vidjeli podmazane bijele oznake, rekao je potpukovnik američkog ratnog zrakoplovstva Tyson Wetzel, viši saradnik u zračnim snagama Atlantskog savjeta, za web stranicu Task and Purpose. Ali on se složio da su “Z” “mjera za dekonflikt kako bi se spriječilo bratoubistvo – prijateljska vatra iz ruskih jurišnih helikoptera ili artiljerije.

Širenje “Z” u Rusiji nije samo zbog spontanosti društvenih medija – upozorava Aglaya Snetkov iz UCL.

– To je također gurao i promovirao režim – rekla je.

Jedna ruska političarka, Marija Butina, podijelila je video kako napisati oznaku “Z” na poslovnom sakou – objašnjava gospođa Snetkov – “kako biste mogli otići na posao i pokazati je svima, a da ne vičete o tome”.

Ali Aglaya Snetkov kaže da se simbol ne bi trebao smatrati fašističkim.

– Postoji mnogo memova koji transformišu “Z” u svastiku, ali to rade ljudi koji žele da se suprotstave režimu.

A pojavljuju se i drugi simboli.

Na primjer, slovo “V” – također ne na ćiriličnom pismu – pojavljuje se u objavama na zvaničnom Instagram nalogu ruskog ministarstva odbrane, pored slika sa “Z” oznakama. Postoje pisani nazivi. “Za PatsanoV” glasi jedno, što znači “za momke” – dok drugo kaže “Sila V pravde”, što se na engleski prevodi kao “snaga u istini”.

Jedna teorija je da bi dva latinska slova mogla značiti “vostok”, što znači istok, i “zapad”, što znači zapad. Ali na društvenim mrežama se također sugeriralo da ukrajinska vojska vjeruje da se “Z” odnosi na ruske “istočne snage” – a “V” na “pomorsku pješadiju”.